۲۱ آذر حرکاتینین غلبه سینده فدائیلرین رولو

۲۱ آذر حرکاتینین غلبه سینده فدائیلرین رولو      اؤز خالقینین و اؤلکه سینین آزادلیغی یولوندا جانینی قوربان ورمه یه حاضیر اولان آداملارا فدائی آدی وئریلمیشدیر. عینی زاماندا عرب دیلینده بئله آداملارا موجاهید دئییلمیشدیر. آذربایجان خالقینین موباریزه تاریخینده بابک حرکاتیندان باشلامیش ۱۹۰۵- ۱۹۱۱- جی ایللرده باش وئرمیش مشروطه حرکاتینا قدر آذربایجان موباریزلری اؤزلرینی فدائی آدلاندیرمیشلار. ۱۹۰۶- جی ایلده مشروطه حرکاتینین رهبرلریندن بیری، علی موسیو طرفیندن فدائیلرین قارشیسیندا دوران وظیفه لر حاققیندا ۲۱ ماده لیک نظامنامه یازیلمیش، «مرکز غیبی» (گیزلی مرکز) آدلی تشکیلات طرفیندن انقلابچیلار آراسیندا یاییلمیشدیر.      اؤزونو قوربان وئرمیه حاضیر اولان، نظامنامه ده یازیلمیش ماده لری قبول ائدنلر آنکئتلر دولدوروب، امضا آتاندان سونرا، فدائیلرین سیرالارینا قبول اولونوردولار. همین فدائیلر ایلک گونلرده گیزلی مرکز تشکیلاتی طرفیندن سیلاحلاندیریلیردی. بو فدائیلرین فداکارلیقلاری نتیجه سینده شاهلیق رژیمینین سیلاحلی فراشلاری (پولیسلری) اولان قولدور دسته لرینین انقلابچیلارا قارشی ترورلارینین قارشیسی آلینمیشدیر. بونون نتیجه سینده فدائیلرین نفوذ و حؤرمتلری گئنیش خالق کوتله لری آراسیندا آرتمیشدیر.      ۲۱ آذر حرکاتیندا اشتراک ائدن سیلاحلی قوه لره ده فدائی آدی وئریلمیشدیر.      آذربایجان دموکرات فیرقه سی مرکزی کومیته سینین ۱۹٤۵- جی ایلین اوکتیابر آییندا کئچیریلن بیرینجی قورولتایی طرفیندن سیلاحلی دسته لرین یارانماسی، اونلارا فدائی آدی وئریلمسی، فیرقه نین مرکزی کومیته سی و اونون یئرلرده اولان تشکیلاتلارینین باشلاناجاق سیلاحلی انقلابین حربی قرارگاهی اولماسی ایره لی سورولموشدور. ائلجه ده سیلاحلی موباریزه نین حربی هوجوم پلانی اولجه دن معین لشدیریلمیش، سیلاحلی فدائی دسته لرینین باش فرماندهی سید جعفر پیشه وری تعیین ائدیلمیشدیر.      فدائیلرین ترکیبینی اساساً کندلیلر تشکیل ائتمیشلر. فدائیلرین سیرالاریندان آذربایجاندا یاشایان بوتون طبقه لرین نوماینده لری، حتی قادینلاردا اشتراک ائتمیشلر.      آذربایجاندا بو زامان اوچ قات میللی ظولم حؤکم سوروردو. بیر طرفدن آذربایجان خالقینین میللی قورورو تاپدالانمیش، اونون آنا دیلی قاداغان ائدیلمیش، آذربایجانین اقتصادی، اجتماعی و مدنی انکیشافینا قصداً فیکیر وئریلمیردی. آذربایجاندا بوتون طبقه لرین موترقی حیصه لری موباریزه یه باشلامیشدی. خصوصیله کندلیلر فئوداللارین، خانلارین، دؤولت مامورلاری طرفیندن هر جور تحقیر، غارت و ظولمه معروض قالدیقلاری اوچون چیخیش یولونو انقلابی موباریزه ده گؤرور، اومودلارینی آذربایجان دموکرات فرقه سینین رهبریتینده گؤروردولر. اونا گؤره ده، کندلیلر اؤزلرینین یورغان دؤشکلرینی و مال قاراسینی ساتیب سیلاحلانماغا چالیشیردیلار. عینی زاماندا فدائیلرین سیرالارینا تمیز، نفوذلو، قورخماز، حربی وضعیتی بیلن و سیلاحی اولان فیرقه عضولری جلب اولونموشدور. انقلاب باشلایان زامان فدائیلرین هامیسی دئمک اولار کی، فیرقه نین عضوو ایدیلر.      بوتون آذربایجانین رایون، شهر و کندلرینده گیزلی صورتده فدائی دسته لرینی یاراتماق فیرقه تشکیلاتلارینا تاپشیریلمیشدی و بو ساحه ده مسئولیتی اونلار داشییردیلار. اونلار فدائی دسته لرینین ترکیبینی معین لشدیریب سیاهیلاری سید جعفر پیشه وری اوچون مرکزی کومیته یه گوندریردیلر. فدائی دسته لرینه یئرلی شرایطه اویغون اولاراق ۱۰ نفره، ۵۰ نفره، ۱۰۰ نفره و داها چوخ اولان یئرلرده بیر نفر باشچی تعیین اولونموشدور. بو باشچیلار اساسا فیرقه تشکیلاتلارینین باشچیلاری ایدیلر. عینی زاماندا هر بیر رایوندا و شهرلرده اولان فدائی دسته لرینه بیر فرمانده ده تعیین اولونموشدور.      آذربایجاندا شاهلیق رژیمینین تقریبا ۲۰ مین نفرلیک هر جور سیلاحلانمیش اوردوسو، ژاندارم و پلیس قووه لری ساخلانیلیردی. بو قووه لر آراسیندا ایش آپارماق، اونلارین فدائی لره قارشی سیلاح قالدیرماسی و یا خود فدائیلر ایله بیرلشمه لری اوچون تدبیرلر گؤرولمه سی مقصدیله فیرقه تشکیلاتلاری طرفیندن نفوذلو و باجاریقلی آداملار آیریلمیشدی. شاهلیق رژیمینین آذربایجاندا اینانیلمیش سیلاحلی قووه لری ژاندارملار ایدی.      بونلار داغینیق حالدا یئرلشدیکلری اوچون، بیرینجی نؤوبه ده اونلارین ترک سیلاح اولونماسی مسله سی قارشیدا دوروردو. فدائیلر شاهلیق رژیمینین بو اینانیلمیش و داغینیق قووه لرینی غفلتاً ترک سیلاح ائتمکله، اونلارین الینده اولان سیلاحلارلا کندلیلرین سیلاحلانماسینی تامین ائتمکله برابر ژاندارم اوردو ایله بیرلشمه سینه امکان وئریلمیر و بودا اوردودا روح دوشگونلویونون یارانماسینا کؤمک ائدیردی.      فدائی دسته لری ۱۹٤۵- جی ایلین نویابر آیینین ۱٤- دن باشلایاراق دکابر آیینین ۱۸- قدر دئمک اولار کی، آذربایجانین بوتون اراضیسینی شاهلیق رژیمینین و ارتجاعنین سیلاحلی قووه لریندن تمیزلمیشدیرلر.      فدائی لرین گرگین زحمتی نتیجه سینده ۱۹٤۵- جی ایل دکابر آیینین ۱۲- دن آذربایجان میللی مجلیسی ایشه باشلامیش ۱۰۱ نفر نماینده دن ۷۵ نفری میللی مجلیسین بیرینجی اجلاسیندا اشتراک ائتمیشدیر. ۲۶ نفر میللی مجلیسین نماینده لری اولان فدائی باشچیلاریندان و فیرقه عضولریندن جبهه لرده اولدوقلاری اوچون میللی مجلیسین بیرینجی اجلاسیندا اشتراک ائده بیلمه میشلر.      آذربایجان میللی مجلیسی دکابر آیینین ۱۲- ده کئچیریلن اجلاسدا سید جعفر پیشه وری باشدا اولماقلا، آذربایجان میللی حکومتینین ترکیبینی تصدیق ائتمیشدیر. آذربایجان میللی حکومتی قارشیسیندا قویدوغو وظیفه لر حاققیندا بوتون دونیایا ۱۵ ماده دن عبارت بیانات وئرمیشدیر.      آذربایجانین تامامیله آزاد ائدیلمه سی زامانی تقریبا ۲۳۰ نفر فدائی، ۵۵۰ نفر فیرقه عضوو شهید اولموش و ۱۲۷ نفر فدائی یارالانمیشدیر. قئید ائتمک لازیمدیر کی، بیر آی عرضینده بوتون آذربایجانین شاهلیق رژیمی و ارتجاعنین سیلاحلی قووه لریندن آز ایتگی وئرمکله تمیزلنمه سی هم فدائی لرین فداکارلیغی نتیجه سینده مومکون اولدو، همده آذربایجان خالقینین ایچه ریسیندن چیخان قوشون فدائیلره قارشی نه اینکی لازیمی قدر مقاومت گؤسترمه دی، حتی اونلارین بیر حیصه سی اؤز سیلاحلاری ایله فدائیلرین طرفینه کئچدی. چونکی شاهلیق رژیمینین سیلاحلی قووه لرینین آذربایجاندا یئرلشن ۲۰ مین نفره قدر قوشون حیصه سی فدائی لره بیر خلاصکار کیمی باخیردی.      آذربایجان میللی حکومتی خالقین منافعلری اساسیندا وئردییی دموکراتیک اصلاحاتلارین سرعتله و مقاومت سیز حیاتا کئچیریلمه سینده فدائی لرین اونودولماز رولو اولموشدور. فدائیلر اؤز آتلاری و اؤز خرجلری ایله آذربایجان میللی حکومتینه شرفله خیدمت ائتمیشلر.      آذربایجان میللی حکومتینین سیلاحلی قووه لری کمییتجه چوخ اولمامیشدیر. اونلارین سایی ۱۰ مین نفردن بیر آز آرتیق اولموشدور. سونرا میللی حکومت طرفیندن یارادیلمیش رسماً قیزیلباش آدلانان اوردونون سایی دا ۱۰ مینه قدر اولموشدور. میللی حکومتین سیلاحلی قووه لرینده ۸ ژنرال ، ۱٤ سرهنگ(پالکوونیک)، ۳۰۰ نفره قدر موختلیف رتبه لی ضابیطلر خیدمت ائتمیشلر. ائله جه ده ایران قوشونو ترک ائدیب آذربایجانا گلمیش ۱۳۰ نفر ظابیط «۲۱ آذر» حرکاتیندا فدایی لره کومک ائتمیشلر.      آذربایجان خالقینین موبارزه تاریخینده، خصوصی ایله ۱۹٤۵- ۱۹٤۶- جی ایللرده باش وئرمیش «۲۱ آذر» حرکاتیندا اشتراک ائدن فدائیلرین مردلیکله اؤلومون قبول ائتمه لری خالقیمیزین شرفینی اوجالتمیشدیر.      فدائینلردن شاه سئون قیزی سرییه، قوشاچای فدائیلرین باشچیسی قلی صبحی، مشکین فدائیلردن شیخ پولاد احمدی، اورمو فدائیلرینین باشچیسی محمدامین آزادوطن، ماراغا فدائیلرینین باشچسی میرزه ربیع کبیری، سراب فدائیلرینین باشچیسی سرهنگ غلامرضا جاویدان، ایران قوشونلارینی ترک ائدن آذربایجان فدائیلرینه کومه یه گلمیش سرهنگ هدایت حاتمی، کوردستان جبهه سینین فرماندهی گئنرال ابواقاسم عظیمی، میانا فدائیلرینین رهبرلریندن عباسعلی پنبه یی و مایور انصاری، اردبیل ایالتینین فرمانداری خلیل آذربادگان، ظابیط یحیی شیخی، آذربایجان میلی حکومتیتین باش پروکرورو فریدون ابراهیمی، مرند فدائیلرینین باشچیسی میرکاظم اعلم، قاراداغ فدائیلرینین باشچیسی عبدالصمد عمرانی، زنگان فدائی باشچیلاریندان سرهنگ یوسف مرتضوی، سرهنگ قاضی اسدالهی، میانا فدایی باشچیلاریندان مایور محمدعلی رامتین، و یوزلرله بئله اؤلومو مردلیکله قارشیلایان، دوشمنه هئچ بیر زامان اییلمه ین فدایلریمیزین خیدمتلری یاشایاجاق، آذربایجان خالقی اونلاری اونوتمایاجاقدیر.      آذربایجان میلی حکومتینین دوشمنلری ۵۰ ایلدن چوخدور کی ملی حکومتین حیاتا کئچیردییی دموکراتیک تدبیرلرینی تاثیردن سالماق اوچون اونا بوهتانلار اتمیش، ۲۱ آذر حرکاتینین اصیل ماهیتینی ساختالاشدیماق مقصدی ایله یوزلرله کیتابلار یازمیش، دؤورو مطبوعاتی اویدورمالارلا  دولدورموشلار. لاکین ۲۱ آذر حرکاتینین غلبه سی نتیجه سینده یارانمیش آذربایجان میللی حکومتینین حیاتا کئچیردیی دموکراتیک تدبیرلر گئتدیکجه اوز تاثیریینی ثبوتا یئتیریر.      آذربایجان میللی حکومتینین باشچیسی سید جعفر پیشه وری دئمیشکن:«آذربایجان خالقی فیرقه میزین و شهامتلی فدایلریمیزین یالنیز آذربایجانا دئییل، بوتون ایرانا ائتدیی تاریخی خیدمتلری ایللرله، یوز ایللرله یاد ائده جکدیر».  لطفعلی اردبیلی(فلکی)