آذر۱۳۲۴ روزتشکیل حکومت عدالتخواهان-۲۱ آذر ۱۳۲۵ روز پیروزی دیکتات

  

آذر۱۳۲۴ روزتشکیل حکومت عدالتخواهان-۲۱ آذر ۱۳۲۵ روز پیروزی دیکتاتورها

• دیدگاه اصولی و متکی به زحمتکشان، باعث محبوبیت فرقه دمکرات نزد مردم گشت. اصول برنامه ای فرقه دمکرات آذربایجان مشتمل بر ۱۲ ماده بود. آنها خواستار خود مختاری سیاسی و فرهنگی مردم آذربایجان در چارچوب حاکمیت ملی بودند. آنها در برنامه خود به اصولی همچون تمامیت ارضی و استقلال ایران تصریح کرده بودند.

المیرا مرادی
[e-mail]

جمعه ٢١ آذر ١٣٨٢ – ١٢ دسامبر ٢٠٠٣

 ۲۱ آذر در تاریخ کشورمان ایران یادآور یک واقعه بزرگ تاریخی است که دو دیدگاه متفاوت همیشه در صدد تجزیه و تحلیل آن بر آمده است. اولی دیدگاهی است برآمده از حاکمان زور و دیکتاتوری رژیم پهلوی و متعاقب آن جمهوری اسلامی - که با سرکوب خشونت بار خلق های ایران همان سیاستهای دستگاه سلطنت را ادامه می دهند . آنان این روز را روز پایان "فتنه" ، روز پایان "غائله" و روز" نجات آذربایجان" و "آزادی آذربایجان" نام نهاده اند. آنها این روز را روز قطع دست خارجی از مرز و بوم ایران نامیدند و تا آنجا که خواستند و قادر بودند به این جنبش عدالت خواهی افترا زدند. این روز برای آنان روز ۲۱ آذر ۱۳۲۵ است.

اما در طرف مقابل، مردم "ستم مضاعف دیده"ی قومیت های مختلف، اقشار زحمتکش مردم ایران و نیروهای عدالت خواه و مترقی قرار دارند که برای آنان روزی مطرح است که در آن روز حکومتی ملی در نقطه ای از ایران به پیروزی رسید که در مدت یکسال به بسیاری از آرزوها و آمال های مردم زحمتکش خود جامه عمل پوشانید. این روز ۲۱ آذر ۱۳۲۴ می باشد ، روز تشکیل دولت ملی آذربایجان – روز باور نداشتن به نظام حاکمان دیکتاتور – روز به باور گرفتن انسان- روز پیروزی زحمتکشان؛ آنانی که نظام حاکم را نظامی نامعقول و ظالمانه می بینند - روز تشکیل حکومت ملی و مردمی.

اینک با گذشت سالها از این واقعه پر اهمیت در تاریخ ایران و با روشن شدن این قضیه که حکومت پهلوی و سیستم سلطنت و متعاقب آن سیستم ولایت فقیه هر دو از خصلت دیکتاتوری برخوردار بوده و هستند و ارزیابی آنان نسبت به جنبش های مردمی، عدالت خواهانه و ملی نشات گرفته از همین خصلت دیکتاتوری آنان است، باید با شیوه ای مبتنی بر دفاع از منافع زحمتکشان و رفع ستم از ملل ساکن در ایران و آزادی و برابری آنان ، با جنبش ملی آذربایجان و تشکیل دولت ملی آذربایجان برخورد نمود.

جنبش ملی آذربایجان حامل ایده ها و آرمانهای انسانی و با ارزش دمکراتهای آذربایجان به رهبری پیشه وری بوده است که اگر با سرکوب شدید دیکتاتوری شاه مواجه نمی شد، می توانست الگویی برای تمامی ملیتهای ایرانی تحت ستم به حساب آید. پیروزی آن جنبش می توانست نسیم آزادی را در بقیه نقاط ایران بپراکند. مطالبات جنبش ملی مردم آذربایجان که در زمان خود بسیار مترقی و پیشرو بوده است، احتمالا در زمانه ما قابل درک تر می باشد.

دیدگاه اصولی و متکی به زحمتکشان، باعث محبوبیت فرقه دمکرات نزد مردم گشت. اصول برنامه ای فرقه دمکرات آذربایجان مشتمل بر ۱۲ ماده بود. آنها خواستار خودمختاری سیاسی و فرهنگی مردم آذربایجان در چارچوب حاکمیت ملی بودند. آنها در برنامه خود به اصولی همچون تمامیت ارضی و استقلال ایران تصریح کرده بودند. توجه به حل مشکل ارضی و لغو مالکیت مالکان بزرگ از جمله اقدامات عاجل آنان بود که توده های وسیعی از دهقانان و مردم فقیر را به آنان جذب کرد اما در عوض کینه و دشمنی مالکان و زمین داران بزرگ را در منطقه و سایر مناطق ایران سبب گشت تا جایی که اینان هر چه در توان داشتند در اختیار دولت مرکزی گذاردند تا فرقه و دولت ملی آن را سرکوب نماید. از اقدامات ارزنده دیگر دولت پیشه وری، ملی کردن بانک ها، تالیف و اجرای قانون کار، لغو روابط ارباب و رعیتی، اجباری کردن آموزش و سواد آموزی جهت خردسالان، تاسیس دانشگاه تبریز، تاسیس رادیو تبریز، حمایت از حقوق اقوام دیگر ساکن در آذربایحان و حمایت و به رسمیت شناختن حقوق سیاسی و اجتماعی زنان بوده است. انجام این اقدامات تنها در مدت زمان یکساله این رابه اثبات میرساند که تنها حکومتهای برآمده از مردم از جان و دل برای مردم کار می کنند، آنچنان که دولت ملی آذربایجان به رهبری فرقه دموکرات آذربایجان انجام داد.

بدیهی است که شهرت این اصلاحات در نقاط مختلف ایران پراکنده می شود، این خطری است که بقیه نقاط ایران بر علیه نظام های جابرانه قد علم کنند. حکومت ارتجاعی و دیکتاتوری سلطنت در قالب پز دمکرات منشانه احمد قوام نخست وزیر وقت گرچه یک قرار داد با حکومت ملی آذربایجان امضا کرد اما در تمام مدت مترصد انجام یک حمله وسیع نظامی به آذربایجان بود. سیستم توتالیتر و دیکتاتوری شاه که با اصول مدرنیته و دمکراسی بهیجوحه همخوانی نداشت، مفهوم خودمختاری و یا خودگردانی و فدرالیسم را برای مردم (عمدتا در مرکز) وارونه جلوه می داد. آنان هر تلاشی در این جهت را" تجزیه طلبی" می نامیدند و سر نخ تمام جریانات را هم به شوروی وصل می کردند.

در صورتی که طرح برنامه ای فرقه دمکرات، حقوق زحمتکشان و اصول دمکراسی و آزادی را دنبال می کرد تا جایی که نه فقط دهقانان و زحمتکشان شهری از آنان حمایت می کردند بلکه دامنه این حمایت در بین اقشار کارمندی و روشنفکران هم گسترده بود. پیوستن بخشی از ارتش بخصوص آنانی که مدتی قبل در قیام افسران خراسان شرکت داشتند به دولت ملی آذربایجان از همین محبوبیت توده ای دولت پیشه وری سرچشمه می گرفت. در مورد شکل خودگردانی و روابط با مرکز و یا در سطح بین المللی ، می توان به این امر اشاره کرد که آنها در مسائل داخلی مستقل اما در مسایل جهانی تابع دولت مرکزی بودند. شاهد ما براین مدعا این است که آنان در میان انواع وزارتخانه هایی که دایر کرده بودند ، وزرات خانه ای به نام وزارت امور خارحه دایر نکرده بودند.

در این جا مجال آن نیست که به اشتباهات این جنبش تاریخی در مقابل ارتجاع پرداخته شود، اما شاید بطور خلاصه بشود گفت که پز دمکرات منشی دولت مرکزی (که باطنا در صدد سرکوب آذربایجان بود) این جنبش را فریب داد. ضمن آنکه اشتباهات فاحش بعضی نیروهای سیاسی همراه تغییرات سریع در سطح جهانی و تغییر معادلات بین المللی بعد از پایان جنگ دوم، باعث محدودیت دفاعی از این جنبش گشت.

بنظر می آید وظیفه همه ما باشد که با مطالعه این جنبش ( نه فقط با مراجعه به منابع دستگاه حاکم آن زمان بلکه با مراجعه به منابع فرقه دمکرات و دولت ملی آذربایجان و افراد معدودی که بی طرفانه راجع به آن نوشته اند) پرده های ابهام و افترا را از این جنبش کنار بزنیم، خواسته های اقوام مورد ستم در ایران را که شاهد انواع تبعیضات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و مذهبی هستند، مورد توجه قرار دهیم. از افتخاراتی که جنبش های ملی در ایران آفریده اند یاد کنیم و همچنین درس بگیریم از اشتباهات. منافع دیکتاتورها و سلاطین و فقهای ولایتی را که با سلاح " منافع ملی " به میدان می آیند، "منافع ملی" عموم مردم و زحمتکشان قلمداد نکنیم. منافع مردم جایی قرار دارد که منافع زورمندان جامعه خواه ناخواه رو به تعدیل می گذارد.